Veiligheid GGZ Heiloo

HEILOO - De vernietigende conclusie dat er grote fouten zijn gemaakt rondom Michael P., de moordenaar van Anne Faber, zorgt ook in onze provincie voor extra alertheid. Nadat eerder bekend werd dat er van alles mis is gegaan rond de behandeling van zedendelinquent P., laat de Forensisch Psychiatrische Afdeling in Heiloo (De Strandwal) aan NH Nieuws in een reactie weten dat ze kritisch naar hun eigen werkwijze zullen gaan kijken.

Uit een rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid bleek dat bij de geleidelijke terugkeer van Michael P. in de samenleving niet is gekeken of zijn vrijheid een gevaar zou opleveren. Er zijn talloze fouten gemaakt door de betrokken partijen, zo luidt de conclusie. Volgens woordvoerder Niek Kuijper is het nog te vroeg om te zeggen of de kliniek in Heiloo ook te maken heeft met in het rapport geschetste tekortkomingen. "Het rapport is net gepresenteerd, dus het zal zeer zorgvuldig bekeken moeten worden."

De Strandwal telt vier units, waarvan twee gesloten en twee open units. Per unit kunnen acht cliënten worden opgenomen. Aanvankelijk komen veroordeelden terecht in een gesloten unit, om daarna door te stromen naar een open unit. Bij opname wordt onderzoek gedaan naar de achtergronden van de cliënt, zijn/haar sociale netwerk en de huisvestingssituatie. "Het is goed mogelijk dat de door de raad geformuleerde aanbevelingen in de Heilooër kliniek al zijn doorgevoerd," benadrukt Kuiper. "Maar alle verbeteringen worden uiteraard overgenomen."

Lees ook verder op de website van onze nieuwspartner: NH Nieuws

In 2017 publiceerde Uitkijkpost een drieluik rondom de GGZ-instelling in Heiloo. Dit drieluik kunt u hieronder als een speciaal longread artikel teruglezen. Inmiddels ligt het verzoek bij GGZ om binnenkort in Uitkijkpost op het rapport te reageren.

Drieluik

Onrust na moord Anne Faber

_{Deel 1/3 - Gepubliceerd in de Uitkijkpost van 18 oktober 2017.}

Kan een misdrijf zoals de moord op Anne Faber ook in Heiloo plaatsvinden en zo ja: hoe groot is die kans? De verdachte zat immers het laatste deel van een eerdere straf uit in een forensisch-psychiatrische kliniek in Den Dolder. Ook Heiloo heeft een opnamekliniek van de forensische psychiatrie, op Landgoed Willibrordus. Het verdrietige nieuws veroorzaakt, sowieso op Facebook, de nodige onrust en discussie. De verdachte in de zaak, Michael P. uit Zeewolde, vond het vroeger al leuk om voetgangers van het trottoir te rijden. Later pleegde hij overvallen en tot overmaat van ramp verkrachtte hij twee jonge meisjes op brute wijze. Het bizarre misdrijf was voor hem alsof zijn droom was uitgekomen, zo pochte hij tegen iedereen die het wilde horen. P. kreeg elf jaar gevangenisstraf. Veroordeelden worden op ongeveer tweederde van hun straf voorbereid om terug te keren in de maatschappij, resocialisatie wordt dit genoemd. De zorg die P. nodig had, kon niet in de gevangenis worden gegeven. Hij kwam in Den Dolder terecht waar hij blijkbaar fijn in en uit kon wandelen. Hij bezwangerde een patiënte en mocht op de fatale dag voor Anne gezellig bij zijn moeder op de koffie omdat zij jarig was.

Wij ook?

Bij menig inwoner van Heiloo gingen alle alarmbellen af. Want hebben wij hier ook een forensisch-psychiatrische kliniek? Ja dus. Op de luchtplaats tussen de hoge hekken die aan de kant van de GGZ langs de Kanaalweg te zien zijn, 'wemelt' het misschien wel van de Michael P'tjes. Hoe worden de inwoners van Heiloo dan beschermd als zij de straat op mogen? De GGZ hult zich in stilzwijgen over haar cliënten. Zij dienen zich aan de wet op de privacy te houden. Dit terwijl de Heilooërs de harde feiten nog niet zijn vergeten, zoals de bejaarde vrouw die in 2014 werd verkracht in haar eigen huis door een ontsnapte patiënt uit de gesloten afdeling. Andere incidenten waren bijvoorbeeld in 2014 een man die 's nachts drie vrouwen van hun fiets sloeg, een schreeuwende man in de sportzaal op het terrein tijdens een gymles in 2015, een mishandeling van een GGZ-medewerkster in 2016 en de ontsnapping van een cliënt die een straf uitzat in 2017.

Veel vragen

Op de Facebookpagina 'Je bent een Heilooër als' blijkt niet alleen onwetendheid over het soort cliënten dat in Heiloo huist, maar ook over de regels die gelden voor de forensisch-psychiatrische kliniek en de overige cliënten in de open en gesloten afdeling.

Vragen zijn bijvoorbeeld: wanneer mag iemand zonder begeleiding de straat op? Wanneer is een patiënt beter, hoe wordt dit bepaald? Een klein inschattingsfoutje kan leiden tot een gruwelijke afloop, zo blijkt maar weer. 'Dit lijken mij legitieme vragen waarop vreemd genoeg nog geen duidelijk antwoord is gekomen', zegt iemand op Facebook die al vaker zijn zorgen uitte bij de GGZ en de gemeente Heiloo. Een andere belangrijke vraag die op Facebook opdoemt is: zijn er cliënten die door hun vrijheden een potentieel gevaar voor de maatschappij kunnen vormen? Zo ja, hoe worden die buiten begeleid? Gebeurt dat zonder (veel?) risico's? Vooral hierover rijzen twijfels op Facebook. De dorpsgenoten wijzen dan vooral op de cliënten van de Forensische Psychiatrische Afdeling (FPA). Een van de reacties luidt: 'De FPA'ers moeten uiteindelijk terug de maatschappij in. Daarom mochten ze in kleine groepjes wandelen door onze kinderrijke wijk, meestal vergezeld door één jonge, niet erg groot uitgevallen, vrouwelijke begeleidster. Niet echt een geruststellende gedachte'.

Andere dorpsgenoten typten op Facebook: 'Onze kinderen fietsen door het dorp, als proefkonijnen voor de patiënten die aan het resocialiseren zijn' en 'Het is gewoon wachten tot er weer eentje de fout in gaat'. Een ex-patiënt laat weten dat hij diverse 'compleet gestoorden' de straat op heeft zien gaan omdat zij zich tijdens het verblijf netjes aan de regels hielden om zo niet langer vast te hoeven zitten. Weer een andere Heilooër hoopt vurig dat het beleid wordt aangepast en het toezicht wordt verscherpt. Enige relativering is ook te bespeuren. Drie reacties op een rijtje: 'Als je in Heiloo over je schouder blijft kijken, dan kun je veel narigheid voorkomen', 'de kans is groter om door een auto-ongeluk om het leven te komen dan door de manier waarop Anne is omgekomen' en 'de meeste 'gekken' zitten niet vast'.

Een omwonende meldde zich spontaan bij de Uitkijkpost. Hij ziet vanuit zijn raam dat cliënten buiten de poort joints roken. "Er komen weleens scootertjes met verdachte figuren aan de poort en er wordt dan snel iets afgegeven." De gemeente Heiloo liet op social media weten begaan te zijn met het verdrietige nieuws rond Anne Faber. De gemeente wil inwoners gezamenlijk met de GGZ informeren door middel van een interview aan de Uitkijkpost om op deze manier alle Heilooërs te bereiken.

Geen serial killers bij GGZ Heiloo

_{Deel 2/3 - Gepubliceerd in de Uitkijkpost van 25 oktober 2017.}

Er verblijven op de forensisch psychiatrische afdeling (FPA) in Heiloo geen Hannibal the Cannibals of Joran van der Slootjes, blijkt tijdens mijn gesprek met Evert Jan van Maren, directeur acute en forensische psychiatrie van de GGZ Noord-Holland-Noord.

Ook tijdens de rondleiding in de kliniek zie ik ze niet. Ik zie wel veel beveiliging en verder lijkt het voor de bewoners een rustige en veilige omgeving. Een van de patiënten vertelt mij trots dat hij nu een jaar clean is en zojuist een vast contract als kok in de wacht heeft gesleept met behulp van de begeleiders in de kliniek.

Een groot deel van de patiënten kampt met een psychose, een verslaving of een lichte verstandelijke beperking, óf een combinatie hiervan. Ook zitten er mensen met persoonlijkheidsproblemen en zedendelinquenten, vertelt Van Maren. In Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen een TBS-kliniek, dit is de meest beveiligde afdeling, een forensisch psychiatrische kliniek (FPK) en een forensisch psychiatrische afdeling (FPA). Die laatste minst beveiligde schakel is hier in Heiloo te vinden. De patiënten hier zijn niet acuut delictgevaarlijk. Fijn om te weten. De afdeling Indicatie Forensische Zorg besluit waar de patiënt qua veiligheidsniveau thuishoort. Als de GGZ of de reclassering de patiënt te gevaarlijk vindt, dan wordt deze teruggestuurd naar de Indicatiecommissie. Zij gaan dan een ander traject in en komen niet in de FPA. "De GGZ neemt geen risico," stelt Van Maren, "niet voor omwonenden, maar ook niet voor eigen personeel of medepatiënten."

Reageren op incidenten

Hoe zit het dan met de incidenten van de afgelopen jaren? "De verkrachting van een bejaarde vrouw in haar eigen huis was een van de vreselijkste incidenten," zegt Van Maren. De Inspectie Gezondheidszorg en de Inspectie Veiligheid en Justitie hebben toen een onderzoek ingesteld. Er is geconstateerd dat er geen tekort was in de zorg en beveiliging, meldt Van Maren opgelucht. "Maar dit staat in schril contrast met de impact van zo'n incident op naasten en de gemeenschap. Wel heeft de GGZ toen besloten dat zij de afdeling periodiek laat beoordelen door een onafhankelijke partij." Van Maren haalt ook het incident met de 'vrouwenmepper' aan, al merk ik dat hij niet gecharmeerd is van de benaming die de patiënt in de volksmond heeft gekregen. Deze patiënt zat in een woonvorm op het terrein. Naar aanleiding van dit incident kreeg iedere woonvorm camera's en waakt er een nachtploeg. De spectaculaire ontsnappingen, door de GGZ 'onttrekkingen' genoemd, zijn meestal niet zo spectaculair als wordt gedacht. Het gaat grotendeels om patiënten die niet terugkeren van een boodschap of verlof. Er wordt dan meteen alarm geslagen. "In de meeste gevallen zijn ze zo weer retour," meldt Van Maren.

Risicotaxatie

Met een driemaandelijkse risicotaxatie worden de vrijheden voor de patiënt bepaald. Een voorbeeld uit de risicotaxatie is de delictsanalyse. Als de patiënt zijn verantwoordelijkheid voor het delict blijft ontkennen dan blijft het risico en mag je simpelweg niet naar buiten. "De beste leerling van de klas spelen om zo meer vrijheden te krijgen met vierentwintig uur per dag begeleiding en cameratoezicht houdt niemand vol," zo stelt Van Maren. Stapsgewijs krijgen patiënten die wel naar buiten mogen meer vrijheid. Eerst onder begeleiding over het terrein, en dan mogen ze op eigen houtje naar de dagbesteding. Als ze arriveren en weggaan wordt er gebeld naar de begeleiding. Daarna mogen ze een boodschap doen. Let wel, ze moeten op de afgesproken tijd terug zijn. Iedere patiënt móet zijn GSM opnemen als de begeleiding belt. Houden ze zich niet aan de regels? Dan wordt de reclassering ingeschakeld. Terug bij af dus. Maar als de patiënt kwaad wil, wat moet de jonge, kleinere begeleidster dan doen? Van Maren stelt dat de patiënten meer respect hebben voor een begeleidster dan voor een bodybuilder. Die laatste wekt vaak juist negatief gedrag op. Bij incidenten belt de begeleiding 112, maar ze proberen het eerst verbaal op te lossen, daar zijn ze voor getraind, vertelt hij.

Drugsdealers

Er zijn drie klinieken op het terrein die alle een open en gesloten gedeelte hebben. Daarnaast zijn er ook nog vier woonvormen op landgoed Willibrordus, waarvan één aan De Hoghe Weijdt. Juist, in een woonwijk. Maar Van Maren verzekert dat daar geen zedendelinquenten zitten. "Er zijn regelmatig gesprekken met omwonenden. De patiënten daar zijn gescreend en er is geen beveiliging nodig. Het is dus geen kwestie van bezuinigingen. Bezuinigingen zijn er wel, maar vooral aan de leidinggevende kant."

Drugsdealers op het GGZ-terrein zijn een groot probleem. "De kwetsbare mensen hier zijn een magneet voor drugsdealers," erkent Van Maren. Hij vertelt dat het terrein regelmatig wordt gecontroleerd. "Er is cameratoezicht, en er worden onaangekondigd urine- en alcoholcontroles gehouden. Bij een positief resultaat heb je een probleem. De reclassering stuurt je mogelijk terug naar justitie."

Burgemeester: 'korte lijnen'

Burgemeester Hans Romeyn snapt de oprechte bezorgdheid in de gemeenschap maar heeft vertrouwen in de samenwerking met GGZ. "De lijnen zijn kort," zegt hij. "Bij incidenten is het noodzakelijk dat er snel contact is, Van Maren kan mij vierentwintig uur per dag bellen en dit is wederzijds." Eveneens zegt hij: "Ook al ben je patiënt, je blijft met je handen van elkaar af, anders krijg je de politie op je dak." Er wordt veel georganiseerd op het Willibrordusterrein. Romeyn: "De samenleving is voor iedereen en dat moeten wij ook uitstralen, we voeren één gemeenschap met elkaar." Hij vult aan: "In de twaalf jaar dat ik burgemeester ben, hebben de gemeente en de GGZ veel in elkaar geïnvesteerd. Als iets effect heeft op de gemeenschap pakken wij dit samen op."

GGZ: 'Mad, bad or sad...?'

_{Deel 3/3 - Gepubliceerd in de Uitkijkpost van 1 november 2017.}

Hoe signaleert de GGZ het verschil tussen ziek - dat is misschien wel te genezen - of intens slecht, waarbij de kans op een misdaad buiten de muren van de GGZ wellicht groter is?

Ik vroeg het GGZ-directeur acute en forensische psychiatrie Evert Jan van Maren tijdens een interview dat de Uitkijkpost vorige week publiceerde.

Van Maren vertelde in dit artikel dat het moeilijk is je anders voor te doen dan je bent, omdat je vierentwintig uur per dag in de gaten wordt gehouden via cameratoezicht en door de begeleiding. Van Maren gaf uitgebreid tekst en uitleg over de volgens hem nauwgezette werkwijze en de bijbehorende protocollen.

'Niet intens slecht'

Burgemeester Hans Romeyn nodigde mij uit om mee te gaan naar de themamiddag 'Mad, bad or sad', georganiseerd door de Veiligheidsregio, waarin besturen en diensten op het terrein van brandweerzorg, rampenbeheersing, crisisbeheersing, geneeskundige hulpverlening en handhaving van de openbare orde en veiligheid samenwerken. Deze samenwerkende partijen, onder andere de politie, de GGD en de GGZ, zeggen te gaan voor honderd procent veiligheid. De doelstelling van deze regelmatig gehouden bijeenkomsten is weten wat er onderling speelt. Even de neuzen dezelfde kant op.

Ook sprak ik Marijke van Putten, psychiater en lid van de raad van bestuur van GGZ NHN. Ik vroeg haar hoe de GGZ slechte mensen onderscheidt van zieke mensen. "De meeste misdaden worden gepleegd door mensen die geen ziektebeeld hebben en dus niet bij de GGZ bekend zijn. Hopelijk komen deze 'gewone' slechte mensen daarna in de gevangenis terecht, want mensen die intens slecht zijn, daar kan de GGZ niets mee," zo meldt Van Putten.

'Gestoorde figuren op straat'

Toch circuleren er andere verhalen, bijvoorbeeld van een ex-patiënt, die overigens niet op de forensisch psychiatrische afdeling (FPA) verbleef. Hij schrijft op social media: "Natuurlijk is niet iedereen bij de GGZ of waar dan ook compleet van het pad af. Maar er komen wel degelijk gestoorde figuren de straat op. Meestal hebben zij zich binnen de kliniek aan de regelgeving gehouden. Je kunt een aso die via justitie bij de GGZ terecht is gekomen vanwege een geweldsdelict niet binnenhouden. Er moet echt wat worden gedaan aan het feit dat je gewoon naar buiten kunt als je je een beetje aan de regels houdt." Hij benadrukt dat het nu gevoerde beleid "waarbij mensen gewoon in de wijk moeten gaan wonen" ertoe leidt dat het niet lang meer zal duren voordat er echt overlast gaat komen. "Er zijn al regelmatig meldingen, zo weet ik van horen zeggen en uit eigen ervaring. Ik ben ervan overtuigd dat er heel veel mis moet gaan voordat er daadwerkelijk iets verandert."

Tekst: Margreeth Anema. Foto's: STiP Fotografie, Margreeth Anema.