Minister De Jonge wil bouwen, maar of plannen haalbaar zijn, is de vraag

Er komen steeds meer geluiden dat het niet gaat lukken, maar minister De Jonge (Volkshuisvesting) houdt vast aan de bouw van 900.000 woningen in de periode tot en met 2030, waarbij twee op de drie nieuwe huizen vallen in de categorie betaalbaar. Maar hoe realistisch is dat nog?

Over de bouwproductie in de afgelopen jaren mag Nederland zich op de borst slaan. In 2022 werden volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) ruim 74.000 nieuwbouwwoningen opgeleverd: het hoogste aantal sinds 2012. De groei van de woningvoorraad door nieuwbouw is in Nederland 0,9 procent, Heiloo zit hier met 0,2 procent ruim onder. Dat afgelopen jaar in Amsterdam de meeste nieuwe woningen zijn gebouwd – een stijging met 6.800 – wekt geen verbazing. Het is immers de grootste gemeente in ons land en de lokale overheid zet zwaar in op nieuwbouw van met name betaalbare woningen. In Utrecht, Den Haag en Rotterdam zijn elk meer dan 2.000 nieuwe woningen gebouwd.

Vergunde nieuwbouwwoningen
De komende jaren komt de klad erin. De beste indicator voor de te verwachten ontwikkeling is het aantal vergunde nieuwbouwwoningen. De gemiddelde doorlooptijd vanaf de vergunningverlening is circa twee jaar, waarmee het aantal afgegeven vergunningen in 2021 en vorig jaar veel zegt over wat we kunnen verwachten. Volgens ING Research zakt op basis van deze cijfers het aantal nieuwbouwwoningen dit jaar naar hooguit 70.000 en in 2024 wordt de 70.000 misschien aangetikt, maar zeker niet overtroffen.

Regie overnemen
De hoogtijdagen voor de woningbouw lijken derhalve achter de rug, maar daar wil De Jonge niets van weten. Hij ligt op ramkoers. Als gemeenten te weinig bouwen wil de bewindsman de regie kunnen overnemen. Daarvoor heeft hij nieuwe wetgeving gepresenteerd. Hij hoopt hiermee sneller en meer te kunnen bouwen en ook moet het een sturingsmechanisme worden voor een betere verdeling van de woningvoorraad. Volgens hem zijn in grote gemeenten namelijk te veel sociale huurwoningen en te weinig woningen in de middensector, en in veel andere gemeenten is het juist andersom. Daarnaast hoopt hij dat meer duidelijkheid voor zekerheid zorgt bij bouwers en projectontwikkelaars én hij wil met de nieuwe wet bereiken dat er minder bezwaar wordt gemaakt tegen bouwplannen. “De not-in-my-backyardcultuur doorbreken, dat vind ik eigenlijk het allerbelangrijkste”, liet hij weten bij de presentatie.
De Jonge wil de wetgeving zo snel mogelijk door de Tweede Kamer loodsen met als doel dat deze in 2025 kan ingaan. Anders lopen zijn plannen voor de bouw van 900.000 woningen gevaar.

Beren op de weg
Inmiddels zijn er de nodige beren op de weg. De VVD heeft vooralsnog gehakt gemaakt van de plannen, gemeenten beginnen te muiten (een aantal wil zelf beslissen over de verdeling van het woningaanbod) en de Raad van State besloot begin november dat de zogeheten bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden bij bouwprojecten. Een bouwvrijstelling houdt in dat voor de tijdelijke stikstofuitstoot die tijdens de bouw ontstaat geen vergunning nodig is. Vrijwel zeker is dat hierdoor minder woningen gebouwd gaan worden. Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) concludeert in de onlangs verschenen studie ‘Effecten wegvallen bouwvrijstelling’ dat het wegvallen van de bouwvrijstelling zorgt voor vertraging en uitval van woningbouwprojecten. “In 2023 en 2024 daalt de vergunningverlening met 6.000 woningen in vergelijking met de situatie waarbij de vrijstelling zou zijn gehandhaafd. Over de periode tot 2028 gaat het gecumuleerd om 10.000 vergunningen”, aldus het EIB (zie ook het kader).

Vooral dit jaar worden weinig nieuwe woningen gebouwd
Vooral dit jaar worden er relatief weinig nieuwe huizen gebouwd. Door het zogeheten stikstofbesluit moeten namelijk volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) met onmiddellijke ingang nieuwe berekeningen en in sommige gevallen ecologisch onderzoek worden uitgevoerd. Later neemt de vertraging af, omdat in het proces rekening kan worden gehouden met de nieuwe regels, maar dit jaar moeten we op de blaren zitten.

Volgens het EIB begeeft de bouw zich momenteel op een keerpunt. Jaren achtereen werd het ene na het andere groeirecord gebroken, maar daarmee is het ondanks de plannen van minister De Jonge (Volkshuisvesting) gedaan. Wie de reactie van EIB leest, concludeert dat De Jonge te optimistisch in de wedstrijd zit.

Duurzaamheid houdt de boel in gang
Zo schrijft het EIB in de studie ‘Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2023’ onder meer: “De nieuwbouw van woningen en andere gebouwen valt sterk terug (...). Duurzaamheid is op korte termijn de enige groeimarkt voor de bouw.” Niet alleen de stikstofregels leiden tot vertragingen, maar ook de toenemende kosten van materiaal als gevolg van de oorlog in Oekraïne. “Die heeft de bouwkosten opgestuwd en de hogere inflatie heeft een forse stijging van de rentes veroorzaakt. Vooral de productiegroei bij de nieuwbouw van woningen viel hierbij veel lager uit dan verwacht”, aldus het EIB.

Bron: ANP.