Sinds de Tweede Wereldoorlog wereldwijd geen dag zonder oorlog

HEILOO - Zaterdagavond 4 mei, klokslag 20.00 uur, vond bij de man van Vught de jaarlijkse dodenherdenking plaats. In zijn toespraak vroeg burgmeester Hans Romeyn zich af waarom we niet in staat zijn in vrede met elkaar te leven, ondanks de verschillen die er tussen mensen bestaan.

In zijn inleiding tot de speech refereerde de burgemeester aan zijn bezoek, samen met zijn vrouw Els en vrienden, aan de stad Ieper. Ieper een stad in de westhoek van België die in de Eerste Wereldoorlog enorm heeft geleden. Aan het einde van de speech keek de burgmeester nog even terug op de voorstelling Foto's die vervagen' geschreven en geregisseerd door Martine Faber. Deze voorstelling werd de afgelopen week een aantal keer opgevoerd bij de Historische Vereniging Heiloo.

Speech burgemeester Hans Romeyn (verkorte versie)

"Het memorandum voor de herdenking is een tekst waarmee al sinds 1946 wordt aangegeven en waarin is geformuleerd wie we herdenken op 4 mei. De tekst is bedoeld om richting te geven en is bewust algemeen geformuleerd om alle verschillende oorlogsslachtoffers in te kunnen sluiten. In het memorandum staat dat we tijdens de Nationale Herdenking allen herdenken – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Waar ook ter wereld betekent dat het ook gaat om de mensen die niet alleen in Nederland zijn omgekomen, maar ook degene die zijn omgekomen of vermoord in concentratie- of vernietigingskampen, in interneringskampen, bij dwangarbeid of op zee. Of tijdens vredesmissies en oorlogssituaties in andere landen na de Tweede Wereldoorlog.

Sinds de Tweede Wereldoorlog is er wereldwijd nog geen dag geweest zonder oorlog… Wat is dat toch voor een wereld waarin wij leven? Iedere keer weer opnieuw ontstaan er oorlogen en/of gewapende conflicten of gunnen we elkaar het leven niet. Waarom zijn we niet in staat in vrede met elkaar te leven, ondanks de verschillen die er tussen mensen bestaan?

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft mevrouw Khadija Arib, voorzitter van de Tweede Kamer, gevraagd om voor dit jaar de jaarthematekst te schrijven. De tekst heeft als titel meegekregen: "Democratie komt met een verantwoordelijkheid". De tekst is te indrukwekkend om niet een klein gedeelte met u te delen.

Khadija Arib schrijft onder andere:
"Een zeer bekende en indringende foto van de Jodenvervolging in Nederland werd gemaakt op 20 juni 1943. Op die dag meldden zich vele honderden Joden op het Olympiaplein in Amsterdam. Ze hadden zo veel mogelijk bezittingen meegenomen en zo veel mogelijk kleren aangetrokken op die warme zomerdag. Bezorgde gezichten, een ongewisse en onheilspellende toekomst tegemoet.

In zijn Kroniek der Jodenvervolging 1940-1945 beschrijft Abel Herzberg hoe op deze zonnige dag op het nabijgelegen sportveld ondertussen gewoon werd doorgespeeld: "Het weer was mooi die dag, en op het sportveld werd mitsdien de gebruikelijke sport bedreven. De wachtende Joden konden daar met oog en oor getuige van zijn. Het waren geen NSB'ers die daar speelden. Het was de meerderheid van het Nederlandse volk. Men was aan zeer veel gewend geraakt.De foto en de woorden van Herzberg brengen het grootste gevaar van een totalitair systeem als het nazisme in beeld: het onvermogen of de onwil om begaan te zijn met de ander.

De Tweede Wereldoorlog is niet alleen een bittere les ten aanzien van het verleden, maar ook een opdracht voor de toekomst. Onze democratie komt met een verantwoordelijkheid. Door vanuit de vrijheid van nu terug te kijken naar de onvrijheid van toen, zien we scherper dan ooit dat een democratie niet alleen geeft maar ook vraagt, namelijk om mee te doen. Natuurlijk door gebruik te maken van je stemrecht, maar ook door te debatteren, meningen uit te wisselen, naar elkaar te luisteren, kritisch te oordelen en compromissen te sluiten. Door de stem van de minderheid, hoe afwijkend ook, te erkennen. En door in staat te blijven om in de schoenen van een ander te gaan staan, met de ander begaan te zijn."

De wens van onze Tweede Kamervoorzitter voor onze democratie en onze vrije, open samenleving is dat we er heel bewust onderdeel van zijn. Dat we niet wegkijken, niet onverschillig zijn, nooit meer wennen aan een beeld van een groep mensen - ondanks de felle zomerzon in dikke truien en jassen - met de angst op hun gezicht, wachtend op deportatie.

Ik ben dat van harte met haar eens! Of zoals ik het zelf zei afgelopen 26 april in de Witte Kerk ter gelegenheid van de uitreiking van de Koninklijke Onderscheidingen: "Laten we met elkaar blijven werken aan een goede samenleving, met aandacht voor elkaar. En dat begint klein, gewoon in onze eigen omgeving, in je eigen gezin, in Heiloo, in de Regio Alkmaar, kortom gewoon dicht bij huis. Daar begint het om een goede samenleving vorm te geven."

We kunnen daar, om bij het jaarthema 2019 van het Nationaal Comité 4 en 5 mei te blijven, in alle vrijheid voor kiezen. En daarom is het goed om ons te blijven herinneren, om te blijven herdenken en de democratie, zoals onze Kamervoorzitter die omschrijft, te blijven koesteren!"

Tekst: Yvonne van Stiphout